आज २२ डिसेंबर, म्हणजेच महान गणितज्ज्ञ श्रीनिवास रामानुजन यांचा जन्मदिन. हा दिवस आपण 'राष्ट्रीय गणित दिन' म्हणून साजरा करतो. पण आजचा हा दिवस फक्त जुन्या आठवणींचा नाही, तर आजच्या काळात गणिताच्या क्षेत्रात क्रांती घडवणाऱ्या भारतीय महिलांचा सन्मान करण्याचाही आहे.
पूर्वी असं म्हटलं जायचं की गणित हा विषय खूप कठीण आहे आणि तो मुलींना जमणार नाही. पण आजच्या नवीन पिढीतील महिलांनी हे खोटं ठरवलं आहे. चला तर मग, जाणून घेऊया अशा काही महिलांबद्दल ज्यांनी गणितात भारताचं नाव जगभरात गाजवलं आहे.
१. नीना गुप्ता: ७० वर्षांचं कठीण कोडं सोडवणारी जिद्द
कोलकात्याच्या नीना गुप्ता आजच्या तरुण पिढीसाठी खूप मोठी प्रेरणा आहेत. गणितात एक असा प्रश्न होता जो ७० वर्षांपासून जगातील मोठमोठ्या विद्वानांना सुटला नव्हता, त्याला 'झारिस्की कॅन्सलेशन प्रॉब्लेम' म्हणतात. नीना यांनी तो प्रश्न लीलया सोडवला. त्यांच्या या कामासाठी त्यांना २०२१ मध्ये जगातील मानाचा 'रामानुजन पुरस्कार' मिळाला. त्यांनी दाखवून दिलं की कष्ट केले तर कोणतंही प्रमेय कठीण नसतं.
२. सुजाता रामदोराई: गणिताला सोपं करणाऱ्या मार्गदर्शक
डॉ. सुजाता रामदोराई या केवळ संशोधक नाहीत, तर त्या मुलांना गणित आवडावं यासाठीही काम करतात. त्यांनी 'इवासावा सिद्धांत' नावाच्या विषयावर मोठं संशोधन केलं आहे. त्यांना भारत सरकारने 'पद्मश्री' देऊन गौरविलं आहे. त्यांचं म्हणणं आहे की, गणिताकडे भीती म्हणून न बघता एक खेळ म्हणून बघायला हवं.
३. अदिती सेन दे: भविष्यातील तंत्रज्ञानाची राणी
आजच्या काळात आपण सुपर कॉम्प्युटर आणि सुरक्षित इंटरनेटबद्दल बोलतो, त्यामागे गणितच असतं. डॉ. अदिती सेन दे या 'क्वांटम मॅथेमॅटिक्स'मध्ये काम करतात. गणिताच्या क्षेत्रातला अत्यंत महत्त्वाचा असा 'शांती स्वरूप भटनागर पुरस्कार' मिळवणाऱ्या त्या पहिल्या महिला आहेत. त्यांचे संशोधन भारताला भविष्यातील तंत्रज्ञानात खूप पुढे घेऊन जाणार आहे.
४. शांता लैशराम: साध्या घरातून जागतिक मंचापर्यंत
मणिपूरसारख्या छोट्या राज्यातून येऊन शांता लैशराम यांनी गणिताच्या विश्वात आपली जागा निर्माण केली. त्या संख्याशास्त्रावर (Number Theory) काम करतात. त्यांची कहाणी आपल्याला शिकवते की तुमची परिस्थिती कशीही असली, तरी बुद्धिमत्तेच्या जोरावर तुम्ही आकाशाला गवसणी घालू शकता.
गणित आपल्या रोजच्या जीवनात का महत्त्वाचं आहे?
आज या महिला जे संशोधन करत आहेत, त्याचा फायदा आपल्याला रोजच्या आयुष्यात होतो:
• मोबाईल सुरक्षितता: आपण जे ऑनलाईन पैसे पाठवतो, ते सुरक्षित राहण्यासाठी गणिताचे 'कोड' वापरले जातात.
• हवामानाचा अंदाज: पाऊस कधी पडणार किंवा चक्रीवादळ येणार का, हे गणिताच्या हिशोबानेच कळते.
• इंटरनेट सर्च: गुगलवर काहीही शोधलं की जे लगेच उत्तर मिळतं, त्यामागे गणिताचेच नियम असतात.
आजचा 'गणित दिन' साजरा करताना आपण हे लक्षात ठेवलं पाहिजे की, आपल्या घरातल्या मुलींमध्येही उद्याची 'नीना गुप्ता' दडलेली असू शकते. गरज आहे ती फक्त त्यांना प्रोत्साहन देण्याची. गणिताची भीती सोडा आणि या महिलांकडून प्रेरणा घेऊन यशाचं शिखर गाठा!
प्रगतीची ही समीकरणं आता थांबणार नाहीत, कारण भारताच्या मुलींनी आता गणिताची सूत्रं हातात घेतली आहेत!