विज्ञानाची पदवी नाही, पण विज्ञानावर जीवापाड प्रेम!

ज्या व्यक्तीने विज्ञानाचे औपचारिक शिक्षण घेतलेले नाही, जिची पार्श्वभूमी साहित्याची आहे, ती व्यक्ती विज्ञानावर अशी पुस्तके कशी लिहू शकते की जी वाचून पुढच्या पिढ्यांचे शास्त्रज्ञ घडावेत? ज्येष्ठ लेखिका वीणा गवाणकर यांच्या बाबतीत हे केवळ शक्यच झाले नाही, तर तो एक चमत्कार ठरला आहे. आणि या चमत्कारामागे आहे त्यांची विज्ञानाबद्दलची एक विलक्षण ओढ आणि कधीही न संपणारी 'जिज्ञासा'.

मुलाखतीत वीणा ताई अतिशय प्रांजळपणे एक गुपित उलगडतात. त्या म्हणतात, "मला विज्ञानाचं शिक्षण मिळालं नव्हतं, पण प्रयोगशाळेत रात्रंदिवस स्वतःला झोकून देणारी ही माणसं नक्की असतात तरी कशी? त्यांचं जग कसं असेल?" हा प्रश्न त्यांना स्वस्थ बसू देत नव्हता. त्यांना विज्ञानातील क्लिष्ट समीकरणांपेक्षा त्या शोधांमागे असलेल्या 'माणसाचा' शोध घेण्यात जास्त रस होता. हीच विज्ञानाबद्दलची आस्था त्यांना साहित्याकडे आणि संशोधनाकडे घेऊन गेली.

त्यांच्या या ओढीची सर्वात मोठी साक्ष म्हणजे अजरामर 'एक होतं कार्व्हर'. ज्या काळात गुगल किंवा इंटरनेटची सोय नव्हती, त्या काळात केवळ एका उत्सुकतेपोटी त्यांनी माहिती गोळा करायला सुरुवात केली. विज्ञानाबद्दलच्या या 'वेडापायी' त्यांनी दिल्ली, कोलकाता आणि नागपूरच्या मोठ्या ग्रंथालयांमध्ये अनेक दिवस घालवले. इंग्रजीतील विज्ञानाचे कठीण संदर्भ वाचून ते मराठीत सोपे करणे हे एखाद्या शिवधनुष्य पेलण्यासारखे होते. संसाराच्या जबाबदाऱ्या, मुलांची ओढाताण आणि समाजाचे प्रश्न या सगळ्यातून मार्ग काढत त्यांनी विज्ञानातील नायकांना मराठी घराघरांत पोहोचवले.

वीणा ताईंनी विज्ञानाला केवळ एक कोरडा 'विषय' मानले नाही, तर ती एक 'माणुसकीची सेवा' आहे या दृष्टीने जगासमोर मांडले. म्हणूनच, त्यांची विज्ञानावरील पुस्तके वाचताना शास्त्रज्ञांच्या कष्टाची गाथा वाचकाला स्वतःची वाटते. विज्ञानाची पार्श्वभूमी नसतानाही केवळ 'कुतूहल' आणि 'जिद्दी'च्या जोरावर त्यांनी मराठी साहित्यात विज्ञानाचे एक सुवर्णदालन उभे केले आहे.

विज्ञानाशी असलेले हे अतुट नाते आणि त्यामागील त्यांचा संघर्ष प्रत्यक्ष लेखिकेच्या तोंडून ऐकणे ही एक पर्वणीच आहे. हा प्रेरणादायी प्रवास अनुभवण्यासाठी आमचा हा विशेष व्हिडिओ नक्की पहा!

विज्ञानाचं औपचारिक शिक्षण नसतानाही वीणा गवाणकर यांनी 'एक होतं कार्व्हर' सारखं अजरामर विज्ञान-चरित्र कसं लिहिलं? त्यांच्या विज्ञानाबद्दलच्या ओढीचा आणि संशोधनाचा रंजक प्रवास जाणून घेण्यासाठी हा लेख वाचा आणि व्हिडिओ पहा.