लग्नानंतर मुलींनी सासरीच राहावं…. हे कोणी ठरवलं?

लग्नानंतर मुलीने सासरीच राहायचं” ही कल्पना कुठून आली?

भारतीय समाजात मुलीने सासरीच राहावं ही कल्पना शतकानुशतकांपासून निर्माण झालेली एक सामाजिक प्रथा आहे. संयुक्त कुटुंबपद्धती, संपत्तीचे वारसत्व, श्रमवाटप आणि स्त्रियांच्या आर्थिक अवलंबित्वामुळे ही परंपरा मजबूत झाली. त्या काळातील परिस्थितीने ठरवलेला हा मार्ग “नियम” समजला जाऊ लागला. आज मात्र स्त्रिया शिक्षित, स्वावलंबी आणि स्वतःचे निर्णय घेणाऱ्या झाल्याने आपण कुठे राहायचे हे परंपरेने नव्हे तर जाणीवपूर्वक घेतलेल्या सामायिक निर्णयाने ठरावले जाते.

लग्नानंतर मुलीचा माहेरी राहण्याचा अधिकार का कमी झाला?

मुलगी लग्नानंतर ‘परकी’ होते ही मानसिकता समाजाने निर्माण केलेली आहे. माहेरी राहू नये असा कोणताही कायदा नाही, परंतु “कुटुंबाची बदनामी”, “दिलेली मुलगी परत पाठवत नाहीत” अशा वाक्यांनी मुलींच्या हक्कांवर नकळत बंधने आली. माहेर हे तिचं जन्मघर असूनही लग्नानंतर तिथे स्वतंत्रपणे राहण्याची सोय समाजमान्य मानली गेली नाही. प्रत्यक्षात तिचं माहेराशी भावनिक, सामाजिक आणि मानसिक नातं तितकंच मजबूत राहणं गरजेचं आहे.

समाजात ही प्रथा इतकी घट्ट का बसली?

जुन्या काळात संपत्ती आणि निर्णयाधिकार पुरुषांच्या हातात असल्यामुळे स्त्रीला सासरीच राहावं ही व्यवस्था सहज तयार झाली. हे पुढे संस्कृती व परंपरेच्या नावाखाली पिढ्यांनपिढ्या पाळलं गेलं. “काय म्हणतील लोक?” या मानसिकतेनेही या प्रथेला बळ दिलं. पण आज नातेसंबंध, करिअर, स्वावलंबन, जोडीदारांची समानता या सर्व गोष्टींच्या आधारे राहण्याची जागा ठरवली पाहिजे. परंपरा मान्य करतानाच बदलत्या काळाला स्वीकारणे तितकेच आवश्यक आहे.

नात्यांवर आणि मानसिक आरोग्यावर याचा काय परिणाम होतो?

सासरी एकटी जाऊन नवीन घरात जुळवून घेण्याचा ताण अनेक मुली अनुभवतात. वेगळ्या संस्कारांशी जुळवून घेण्यासाठी सतत स्वतःला सिद्ध करण्याची भावना मनावर दडपण आणते. माहेरापासून दूर राहिल्यामुळे भावनिक आधार कमी होतो आणि असुरक्षिततेची भावना वाढते. मुलगा आणि मुलगी दोघांनाही आपल्या-आपल्या कुटुंबाशी जिव्हाळा राखता आला तर नात्यांमध्ये संतुलन राहते. राहण्याची जागा ही नात्यांचा ताण वाढवणारी नसून सोय निर्माण करणारी असावी.

आजच्या काळात योग्य पर्याय कोणता?

आज समजूतदार जोडपी परंपरेपेक्षा व्यवहार्यतेवर भर देतात. स्वतंत्र घर, दोन्ही घरांशी समतोल साधणं, किंवा परिस्थितीनुसार तात्पुरते माहेर–सासर यामध्ये राहणं—हे सर्व पर्याय योग्य आहेत. महत्त्वाचं म्हणजे राहण्याची जागा समाजाने सांगितलेली नसून दोघांनी निवडलेली असावी. प्रेम, समानता, सुरक्षितता आणि स्वातंत्र्य लक्षात घेऊन घेतलेला निर्णयच टिकाऊ आणि सुखकर ठरतो.