बालविवाह रोखण्यासाठी सरकारचा मोठा उपक्रम

भारत सरकारने बालविवाह रोखण्यासाठी आणखी एक महत्त्वाचे पाऊल उचलले आहे. आता नागरिक थेट बालविवाहाच्या घटनांची माहिती देऊ शकतात आणि ऑनलाइन तक्रार देखील नोंदवू शकतात. महिला आणि बालविकास मंत्रालयाने सुरू केलेल्या या नवीन संकेतस्थळामुळे (stopchildmarriage.wcd.gov.in), बालविवाहाशी संबंधित तक्रारी नोंदवणे, स्थानिक अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधणे आणि महत्त्वाची माहिती मिळवणे या सर्व गोष्टी काही मिनिटांत शक्य झाल्या आहेत.

नवीन प्लॅटफॉर्मचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे देशभरातील ‘बाल विवाह निषेध अधिकारी’ (Child Marriage Prohibition Officers – CMPOs) यांची संपूर्ण माहिती उपलब्ध होणे. राज्य, जिल्हा आणि तालुका पातळीपर्यंत नियुक्त करण्यात आलेल्या या अधिकाऱ्यांची संपर्क माहिती एका ठिकाणी उपलब्ध झाल्यामुळे नागरिकांना बालविवाह थांबवण्यासाठी तातडीने मदत मिळू शकते.

बालविवाहविरोधात तात्काळ कृतीची गरज

देशातील अनेक भागांमध्ये आजही बालविवाहाच्या घटना समोर येतात. सामाजिक दबाव, आर्थिक अडचणी, परंपरा आणि अज्ञानामुळे अनेक मुली अल्पवयातच विवाहबंधनात अडकतात. सरकारच्या माहितीनुसार, अल्पवयीन मुलींच्या आरोग्य, शिक्षण आणि मानसिक विकासावर या प्रथेमुळे गंभीर परिणाम होतो. त्यामुळे नागरिकांनी अशा घटनांची तात्काळ नोंदणी करणे आवश्यक ठरते.

यासाठी नवीन पोर्टलवर "Report Now" हा पर्याय देण्यात आला आहे. वापरकर्ता फक्त आपल्या जिल्ह्याचे नाव, तक्रारीचा तपशील आणि संपर्क माहिती दिल्यास संबंधित अधिकारी त्या प्रकरणावर ताबडतोब काम करतील.

CMPO च्या भूमिकेला नवे बळ

बालविवाह रोखणारी कायदेशीर यंत्रणा स्थानिक अधिकाऱ्यांवर आधारित आहे. CMPO ची जबाबदारी मोठी आहे—

• परिसरातील बालविवाहाच्या घटना शोधणे

• तक्रारींची चौकशी करणे

• अल्पवयीन मुलगी किंवा मुलाला संरक्षण देणे

• पोलिसांना तातडीने कळवणे

• पालक, समाज आणि शाळांना जागरूक करणे

यापूर्वी नागरिकांना या अधिकाऱ्यांपर्यंत पोहोचणे कठीण होत होते. आता पोर्टलवर सर्व माहिती एकत्र उपलब्ध असल्याने तक्रार यंत्रणा अधिक प्रभावी झाली आहे.

नागरिक सहभागी झाले तरच मोहीम यशस्वी

सरकारच्या या उपक्रमाला नागरिकांचा सक्रीय सहभाग मिळणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. बालविवाहाची प्रक्रिया बहुतेक वेळा रात्री किंवा गुपचूप पार पडत असल्याने शेजारी, सामाजिक कार्यकर्ते, शिक्षक आणि स्थानिक लोकांनी जागरूक राहणे गरजेचे आहे. मुलींचे शिक्षण, आरोग्य आणि सुरक्षा यासाठी अशा प्रथा रोखणे सर्वांची जबाबदारी आहे.

संकेतस्थळावर उपलब्ध इतर सुविधा

• बालविवाह कायदा (PCMA, 2006) याची माहिती

• कायदेशीर कारवाईची माहिती

• राज्यनिहाय संपर्क क्रमांक

• जनजागृती साहित्य

• वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

बालविवाह रोखण्यासाठी हा ऑनलाइन उपक्रम नागरिकांसाठी मोठा आधार ठरणार आहे. बालविवाहाची घटना आढळल्यास कोणतीही व्यक्ती आता तात्काळ माहिती देऊ शकते. देशातील लाखो मुलींचे बालपण सुरक्षित ठेवण्यासाठी सरकारचे हे पाऊल महत्त्वाचे असून समाजानेही यात सक्रिय सहभाग घेणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी आणि तक्रार नोंदणीसाठी भेट द्या:

stopchildmarriage.wcd.gov.in