गितांजली श्री यांच्या 'रेत समाधी'च्या इंग्रजी अनुवादाला मिळाला प्रतिष्ठीत बुकर पुरस्कार

लेखिका गीतांजली श्री यांची अनुवादित हिंदी कादंबरी, 'टॉम्ब ऑफ सॅन्ड' हे प्रतिष्ठित २०२२ आंतरराष्ट्रीय बुकर पारितोषिक मिळविणारे भारतीय भाषेत लिहिलेले पहिले पुस्तक ठरले आहे. मूळतः हिंदा मध्ये रेत समाधी या नावाने प्रकाशित झालेल्या या पुस्तकाचे इंग्रजीत भाषांतर डेझी रॉकवेल यांनी केले आहे.

"मी कधीही बुकरचे स्वप्न पाहिलं नाही, मला असं वाटलंही नाही. किती मोठी ओळख आहे, मी आश्चर्यचकित, आनंदित, सन्मानित आणि नम्र आहे," असं लेखिका गीतांजली श्री यांनी त्यांच्या स्वीकृती भाषणात सांगितलं.

"पुरस्कार मिळाल्याने एक उदासीन समाधान आहे. 'रेत समाधी/वाळूचे थडगे' ही आपण राहत असलेल्या जगासाठी एक शोक आहे, एक चिरस्थायी ऊर्जा आहे. जी येऊ घातलेल्या विनाशाच्या वेळी आशा राखते. बुकर नक्कीच, ते पोहोचेल त्यापेक्षा कितीतरी जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवेल अन्यथा, त्यामुळे पुस्तकाला काहीही नुकसान होणार नाही," असंही त्या म्हणाल्या.

'टॉम्ब ऑफ सॅन्ड' ही १३ लांब सूचीबद्ध कादंबऱ्यांपैकी एक होती, जी ११ भाषांमधून इंग्रजीमध्ये अनुवादित करण्यात आली होती आणि चार खंडांमधील १२ देशांमधून उगम पावली होती. गीतांजलीला GBP ५०,००० दिले जातील, जे लेखक आणि अनुवादकामध्ये समान रीतीने विभागले जातील.

पुरस्कारप्राप्त पुस्तकात एका ८० वर्षीय महिलेची कहाणी सांगितली आहे. जी तिच्या पतीच्या मृत्यूनंतर खोल नैराश्याचा अनुभव घेते. अखेरीस, तिने तिच्या नैराश्यावर मात केली आणि फाळणीच्या वेळी तिने मागे सोडलेल्या भूतकाळाचा सामना करण्यासाठी पाकिस्तानला भेट देण्याचा निर्णय घेतला.

"गीतांजली श्रींच्या कल्पक, ऊर्जावान मकबरेचा सतत बदलणारा दृष्टीकोन आणि कालमर्यादा आपल्याला ८० वर्षांच्या स्त्रीच्या आयुष्यातील प्रत्येक खोडात आणि आश्चर्यकारक भूतकाळात घेऊन जाते, असे न्यायाधीशांनी हिंदी कादंबरीबद्दल सांगितले, जेव्हा बुकर पारितोषिकाची लांबलचक यादी होती. "डेझी रॉकवेलचे उत्साही भाषांतर मजकुराच्या जटिलतेकडे वाखाणण्याजोगे आहे, जे शब्दांच्या खेळाने आणि उत्साहाने भरलेले आहे. एक जोरदार आणि अप्रतिम कादंबरी. "

यूपीच्या मैनपुरी येथे जन्मलेल्या आणि सध्या नवी दिल्लीत स्थायिक झालेल्या गीतांजलीने तीन कादंबर्याे आणि लघुकथांचे अनेक संग्रह लिहिले आहेत, त्यापैकी अनेकांचे इंग्रजी, फ्रेंच, जर्मन, सर्बियन आणि कोरियन भाषेत भाषांतर झाले आहे.

लाँगलिस्टमधील नामांकनावर प्रतिक्रिया देताना श्री म्हणाल्या, "लेखन हे स्वतःचे बक्षीस आहे. पण बुकरकडून विशेष ओळख मिळवणे हा एक अद्भुत बोनस आहे. आज जगात सर्वत्र निराशाजनक असे बरेच काही आहे ही वस्तुस्थिती, साहित्यासारख्या क्षेत्रातील सकारात्मक भावनांचे मूल्य वाढवते. माझ्या हृदयात आशा म्हणून उभी आहे..."