पालघरमधील महिला बचत गटांची उत्पादने आता जागतिक बाजारात

ग्रामीण भागातील महिलांच्या आर्थिक प्रगतीचा कणा असलेल्या महिला बचत गटांना आता आधुनिकतेची जोड मिळत आहे. पालघर जिल्ह्यामध्ये महिला बचत गटांनी तयार केलेल्या वस्तूंना केवळ स्थानिक बाजारपेठेपुरते मर्यादित न ठेवता, त्यांना 'ई-मार्केटिंग'च्या माध्यमातून जागतिक व्यासपीठ मिळवून देण्यासाठी जिल्हा प्रशासनाने कंबर कसली आहे. नुकत्याच आयोजित करण्यात आलेल्या विशेष प्रशिक्षण कार्यशाळेमुळे पालघरच्या ग्रामीण भागातील महिला उद्योजिकांसाठी डिजिटल क्रांतीची दारे उघडली गेली आहेत.

पालघर जिल्ह्यातील महिला बचत गटांच्या उत्पादनांना योग्य बाजारपेठ आणि रास्त भाव मिळावा, या उद्देशाने जिल्हा परिषद आणि उमेद (महाराष्ट्र राज्य ग्रामीण जीवनोन्नती अभियान) यांच्या संयुक्त विद्यमाने एका महत्त्वपूर्ण कार्यशाळेचे आयोजन करण्यात आले होते. या कार्यशाळेचा मुख्य विषय 'ई-मार्केटिंग आणि डिजिटल प्लॅटफॉर्म' हा होता.

आजच्या धावपळीच्या युगात ग्राहक ऑनलाइन खरेदीला प्राधान्य देत आहेत. अशा वेळी ग्रामीण भागातील दर्जेदार उत्पादने ग्राहकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी तंत्रज्ञानाची मदत घेणे अनिवार्य झाले आहे. पालघर जिल्हा हा नैसर्गिक साधनसंपत्तीने समृद्ध आहे. येथील महिला बचत गट हस्तकला, खाद्यपदार्थ, वनौषधी आणि इतर अनेक नाविन्यपूर्ण उत्पादने तयार करतात. मात्र, मार्केटिंगच्या अभावामुळे ही उत्पादने मोठ्या बाजारापर्यंत पोहोचू शकत नव्हती. ही उणीव भरून काढण्यासाठी या प्रशिक्षण वर्गाचे आयोजन करण्यात आले होते.

प्रशिक्षणाचे स्वरूप आणि उद्देश: या कार्यशाळेत महिलांना ई-कॉमर्सच्या विविध पैलूंची माहिती देण्यात आली. यामध्ये प्रामुख्याने खालील मुद्द्यांवर भर देण्यात आला: १. ऑनलाइन नोंदणी: ॲमेझॉन, फ्लिपकार्ट आणि गव्हर्नमेंट ई-मार्केटप्लेस (GeM) सारख्या प्लॅटफॉर्मवर आपली उत्पादने कशी नोंदवायची, याचे सविस्तर मार्गदर्शन करण्यात आले. २. पॅकेजिंग आणि ब्रँडिंग: ग्राहकांना आकर्षित करण्यासाठी उत्पादनाचे पॅकेजिंग कसे असावे आणि आपल्या वस्तूचा 'ब्रँड' कसा तयार करावा, याचे धडे देण्यात आले. ३. डिजिटल पेमेंट: ऑनलाईन व्यवहार करताना सुरक्षितता कशी बाळगावी आणि विविध पेमेंट गेटवेचा वापर कसा करावा, याबद्दल महिलांना प्रशिक्षित करण्यात आले. ४. सोशल मीडिया मार्केटिंग: फेसबुक, इंस्टाग्राम आणि व्हॉट्सॲप बिझनेसच्या माध्यमातून आपल्या मालाची जाहिरात विनामूल्य कशी करावी, हे प्रात्यक्षिकांसह समजावून सांगण्यात आले.

जिल्हा प्रशासनाची भूमिका: पालघर जिल्हा परिषदेचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी आणि 'उमेद' अभियानाचे जिल्हा अभियान व्यवस्थापक यांनी या उपक्रमाचे महत्त्व अधोरेखित केले. त्यांच्या मते, "महिलांनी केवळ वस्तू बनवून चालणार नाही, तर त्या विकण्याचे कसबही त्यांना आत्मसात करावे लागेल. ई-मार्केटिंगमुळे मध्यस्थांची साखळी मोडीत निघेल आणि नफ्याचा थेट हिस्सा महिलांच्या बँक खात्यात जमा होईल."

या प्रशिक्षणामुळे केवळ महिलांचे आर्थिक उत्पन्न वाढणार नाही, तर त्यांचा आत्मविश्वासही दुणावणार आहे. ग्रामीण भागातील महिला जेव्हा लॅपटॉप किंवा मोबाईलच्या साहाय्याने आपला व्यवसाय हाताळतील, तेव्हा खऱ्या अर्थाने 'डिजिटल इंडिया'चे स्वप्न साकार होईल, असा विश्वास प्रशासनाने व्यक्त केला आहे.

महिलांच्या प्रतिसादाने उत्साह: या कार्यशाळेला जिल्ह्यातील विविध तालुक्यातून महिलांनी उत्स्फूर्त प्रतिसाद दिला. डहाणू, जव्हार, मोखाडा यांसारख्या दुर्गम भागातील महिलांनीही यात सहभाग नोंदवून तंत्रज्ञान शिकण्याची जिद्द दाखवली. अनेक महिलांनी सांगितले की, आतापर्यंत त्यांना आपला माल कुठे विकायचा याची चिंता होती, पण आता घरबसल्या संपूर्ण देशात आम्ही आमची उत्पादने पाठवू शकतो, ही कल्पनाच आम्हाला नवी उमेद देणारी आहे.

पालघरमधील हा उपक्रम राज्यातील इतर जिल्ह्यांसाठीही मार्गदर्शक ठरू शकतो. महिला बचत गटांचे सक्षमीकरण म्हणजे केवळ त्यांना कर्ज देणे नव्हे, तर त्यांना स्वावलंबी बनवणे होय. ई-मार्केटिंगच्या या प्रशिक्षणामुळे पालघरच्या 'रानमेव्या'पासून ते 'वरली पेंटिंग'पर्यंत सर्वच गोष्टींना आता जागतिक स्तरावर ओळख मिळणार आहे. ही एक प्रकारे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला कलाटणी देणारी क्रांती ठरेल, यात शंका नाही.