‘पैठणी’ : आईच्या फाटलेल्या स्वप्नांना मुलीने दिलेली रेशमी जोड

"पैठणी फक्त साडी नसते, ती पिढ्यानपिढ्या जपलेला वारसा, त्याग आणि आईने विणलेली स्वप्नं असतात."

झी ५ (ZEE5) वरील 'पैठणी' ही सिरीज २०२४-२५ मधील सर्वात गाजलेली आणि संवेदनशील कलाकृती आहे. मृणाल कुलकर्णी यांनी साकारलेली 'गोदावरी' आणि ईशा सिंग हिने साकारलेली तिची मुलगी 'कावेरी', ही दोन पात्रं आजच्या काळातील मध्यमवर्गीय घराण्यातील स्वप्नांचा संघर्ष मांडतात. ही सिरीज आपल्याला जाणीव करून देते की, आईचा त्याग आपण अनेकदा गृहीत धरतो, पण तिच्या शांत डोळ्यांतही काही अपूर्ण स्वप्नं आणि इच्छा दडलेल्या असतात.

गोदावरी: कष्टाने विणलेलं पण स्वतःसाठी कोरा पदर असलेलं आयुष्य

गोदावरी ही एक निष्णात पैठणी विणकर आहे. तिने आयुष्यभर दुसऱ्यांच्या लग्नासाठी, आनंदासाठी भरजरी पैठण्या विणल्या. ज्या हातांनी सोन्याच्या जरीने शेकडो स्वप्नं विणली, त्याच हातांना स्वतःसाठी एक नवी कोरी साडी घेताना शंभर वेळा विचार करावा लागतो. सिरीजमध्ये एक दृश्य आहे जिथे ती जुन्या झालेल्या साडीला ठिगळ लावते, हे दृश्य काळजाला आरपार भिडतं. ही सिरीज आपल्याला जाणीव करून देते की, आपल्या घरात राबणाऱ्या आईच्या कलेची आणि तिच्या अविरत श्रमांची आपण समाजातील लोक किती कमी दखल घेतो. गोदावरीचं पात्र हे त्या प्रत्येक भारतीय आईचं प्रतिनिधित्व करतं, जिने स्वतःची हौस-मौज कुटुंबाच्या गरजांपुढे नेहमीच दुय्यम ठेवली आहे.

मुलगी जेव्हा 'आईची आई' होते

या सिरीजचा सर्वात मोठा जमेची बाजू म्हणजे आई-मुलीचं बदलतं नातं. मुलगी मोठी झाल्यावर ती फक्त मुलगी राहत नाही, तर ती आईची पाठराखीण आणि मार्गदर्शक होते. आईच्या मनातली एक जुनी, अपूर्ण राहिलेली इच्छा पूर्ण करण्यासाठी कावेरी जेव्हा जिद्दीने उभी राहते, तेव्हा तो प्रवास केवळ भावनिक राहत नाही, तर तो एक 'मिशन' बनतो. आपल्या आईला तिच्या अस्तित्वाची जाणीव करून देणे, तिला पुन्हा ते 'आत्मसन्मानाचं' जीवन जगता यावं यासाठी कावेरी जे प्रयत्न करते, ते पाहून डोळ्यात पाणी येतं. "माझ्या आईलाही काहीतरी हवं असू शकतं," हा विचार आजच्या पिढीसाठी खूप महत्त्वाचा आहे.

विणकरांच्या व्यथा: कलेचा सन्मान की केवळ बाजार?

'पैठणी' ही महाराष्ट्राची संस्कृती आणि मानचिन्ह मानली जाते. मात्र, ही सिरीज केवळ साडीच्या सौंदर्यावर थांबत नाही, तर ती साडी विणणाऱ्या कारागिरांच्या आर्थिक समस्यांवरही भाष्य करते. यंत्रांच्या युगात (Power looms) हाताने विणकाम करणाऱ्या (Handlooms) या महान कलाकारांची कशी फरफट होत आहे, हे यात दिसतं. येवल्यासारख्या ठिकाणी जिथे ही कला उगम पावली, तिथले कारागीर आज मजुरीसाठी कसे धडपडत आहेत, हे पाहून प्रेक्षकांचे डोळे ओलावतात. कलेचा आदर करणे म्हणजे केवळ वस्तू खरेदी करणे नव्हे, तर त्यामागील माणसाच्या घामाची किंमत समजून घेणे होय, हा मोलाचा संदेश ही सिरीज देते.

बापाची साथ आणि कुटुंबातील गुंते

केवळ आई-मुलगीच नाही, तर यात वडिलांची भूमिकाही महत्त्वाची आहे. एक वडील जेव्हा आपल्या मुलीच्या या वेड्या जिद्दीला पाठिंबा देतात, तेव्हा ते कुटुंब खऱ्या अर्थाने कसं सावरतं, हे यात पाहण्यासारखं आहे. नात्यातलं 'रेशमी विणकाम' म्हणजे केवळ प्रेम नाही, तर एकमेकांवरील अढळ विश्वास आहे. सासर-माहेरचे क्लेश, गरिबीची चणचण आणि समाजाचे बोचरे टोमणे या सगळ्यावर मात करत हे कुटुंब कशा प्रकारे एकमेकांना सावरून घेतं, हे सिरीजचं यश आहे.

तांत्रिक बाजू आणि दमदार अभिनय

मृणाल कुलकर्णी यांनी आपल्या प्रगल्भ अभिनयाने गोदावरीच्या भूमिकेत जणू प्राण ओतले आहेत. त्यांच्या चेहऱ्यावरील हतबलता आणि नंतर येणारा आत्मविश्वास प्रेक्षकांना खिळवून ठेवतो. ईशा सिंगनेही आधुनिक पण संवेदनशील मुलीची भूमिका चोख बजावली आहे. सिरीजचे दिग्दर्शन इतके वास्तववादी आहे की, येवला किंवा पैठणमधील त्या विणकरांच्या घरांचा वास आणि हातमाग (Handloom) चालण्याचा आवाज आपल्याला प्रत्यक्ष जाणवतो. संगीताचा वापरही कथेची तीव्रता वाढवण्यासाठी अतिशय चपखलपणे केला आहे.

पैठणी: केवळ एक वस्त्र नाही, तर एक भावना

शेवटच्या भागात जेव्हा ती 'पैठणी' पूर्ण होते, तेव्हा ती केवळ एक नसते , तर तो गोदावरीच्या आयुष्याचा विजय असतो. ही सिरीज आपल्याला सांगते की, स्वप्नांना वयाचं बंधन नसतं. जर तुमच्याकडे जिद्द असेल आणि पाठीशी कुटुंबाचं प्रेम असेल, तर तुम्ही आयुष्याच्या कोणत्याही टप्प्यावर 'नवी सुरुवात' करू शकता.

ही सिरीज का पाहावी?

'पैठणी' ही सिरीज त्या प्रत्येक कुटुंबासाठी आहे जिथे प्रेम आहे पण ते व्यक्त करायला आपण विसरतो. आईचा त्याग, वडिलांची ओढाताण आणि मुलांची पालकांसाठी असलेली धडपड असा हा त्रिवेणी संगम आहे. जर तुम्हाला नात्यांमधील ओलावा आणि संघर्षातून मार्ग काढण्याची जिद्द पाहायची असेल, तर ही सिरीज चुकवू नका. ही सिरीज संपताना आपल्याला आपल्या घरातल्या 'गोदावरी'ची (आईची) किंमत अधिक प्रकर्षाने जाणवते.